Architectonisch gigantisme heeft een bijna psychotrope werking op de psyche. Wat dictators, "architecten" van autoritaire regimes, goed begrepen hebben. Daarom hebben het stalinisme en het Hitlerisme onophoudelijk reuzen gebeeldhouwd die de kleine man overweldigden met hun grootsheid en die niet de macht en de grootsheid van de Schepper van het universum weerspiegelen, maar de macht en de onbuigzaamheid van de leiders die naar de top van de politieke piramide stegen – de Olympiërs van de twintigste eeuw.
De onophoudelijke ideologische oorlogen tussen religies en naties hebben de grootsheid en glorie van Newton naar onze tijd genivelleerd. We kunnen ons nauwelijks de enorme vroomheid voorstellen waarmee zijn verlichte tijdgenoten hem beschouwden. Er zij op gewezen dat Sir Isaac pas in het begin van de twintigste eeuw natuurkundige werd, vrij recent dus. En in zijn tijd was hij meer een tovenaar dan een wetenschapper…
Newton was vooral bekend als alchemist en theoloog, maar ook als natuuronderzoeker. Er is goede reden om aan te nemen dat het hoofd van de Munt geen toeval was; het was in zijn tijd dat de Engelse schatkist werd aangevuld met enkele tonnen goud, waarvan de herkomst nog steeds onbekend is.
Newtons roem was zo groot dat de grandioze cenotaaf die aan hem is gewijd en die de Egyptische piramides overtreft, onze tijdgenoot alleen maar kan verbazen, niet de wetenschapper van de 18e eeuw. Want de natuurwetenschap was een holistisch systeem van kennis van de wereld, er was geen ondoordringbare scheiding tussen natuurkunde en theologie. En Newton was precies de man die met succes levengevende heelheid realiseerde – in wereldbeeld en succesvolle alchemie.
De Franse architect werd, in tegenstelling tot de autoritaire, Sovjet- of fascistische, geïnspireerd door de grootsheid van de Schepper en een immens universum vol onkenbare, intrigerende mysteries… Dit is de oorsprong van de grootsheid die door zijn ontwerpen schijnt, niet het verlangen om sterfelijke leiders te verheffen, wiens glorie is als de morgendauw. En Newton was die zeldzame magiër, een tovenaar, die de grootheid van de goddelijke geest manifesteerde, die de diepere, geestelijke mysteries aansprak, en puur pragmatische, fysieke, die zo verheven later middelmatige geesten, niet opmerkte de belangrijkste.
De architect en promotor van het neoclassicisme dacht dat licht een heel bijzonder gevoel kon oproepen: dat van de aanwezigheid van de goddelijke geest. Dit idee is de basis van vele projecten. In de reusachtige Newton bol brandde 's nachts bijvoorbeeld een sterke vlam, die de zon voorstelde. En overdag zullen de stralen van het daglicht, die door speciale openingen sijpelen die sterrenbeelden nabootsen, de illusie wekken van een sterrenhemel, die met haar stralen verlicht en inspireert.
Het zijn de cipressen die geplant zijn op een cilindrische voet met drie niveaus, want in het oude Griekenland en Rome waren deze bomen een symbool van rouw en treurnis. Een bolvormig portaal verving een lange, donkere tunnel die naar een onmetelijke leegte leidde, naar Newtons sarcofaag… Hier zou een kunstmatige sterrenhemel bij gevoelige personen een effect van oneindigheid moeten opwekken – een bijzondere gemoedstoestand, getroffen door de grootsheid van het universum en, als gevolg daarvan, van een goddelijke geest die in staat is deze grootsheid waar te nemen.
Gelukkig kon een dergelijk grandioos project niet worden gerealiseerd – om vele redenen. Want het gigantisme van de Franse architect is uiterst grimmig en benadrukt eerder de grootsheid van de dood dan de levengevende goddelijke krachten. De triomf van de dood over het leven zou niet zo overduidelijk moeten zijn.
Wat is precies het concept van emotioneel gigantisme in het werk van Etienne-Louis Boullée en hoe wordt dit weerspiegeld in Newtons cenotaaf-project?
Het concept van emotioneel gigantisme in het werk van Etienne-Louis Boullée verwijst naar de artistieke en architecturale benadering van het creëren van overweldigende en meeslepende emoties bij de toeschouwer. Boullée geloofde dat architectuur de kracht had om intense emoties en spirituele ervaringen op te roepen. Dit uitte zich in zijn ontwerpen van imposante en monumentale gebouwen, die bedoeld waren om bewondering, ontzag en zelfs angst op te wekken.
In Newtons cenotaaf-project, een ontwerp gemaakt door Boullée, wordt dit concept van emotioneel gigantisme weerspiegeld op verschillende manieren. Het cenotaaf is een monument ter ere van Sir Isaac Newton en werd bedacht als een imposant en gigantisch bolvormig gebouw. Het idee was om de toeschouwer te overweldigen met de grootsheid en het transcendente karakter ervan.
Daarnaast maakte Boullée gebruik van licht en schaduw om een dramatisch effect te creëren. Het cenotaaf werd ontworpen met openingen en inkepingen die het interieur op een monumentale manier verlichtten, waardoor een spirituele en mystieke sfeer ontstond.
Kortom, het concept van emotioneel gigantisme in het werk van Boullée draait om het oproepen van intense emoties en het creëren van een ervaring die de toeschouwer overweldigt. Dit wordt weerspiegeld in Newtons cenotaaf-project door zijn imposante ontwerp en het gebruik van licht en schaduw om een dramatisch effect te bereiken.